Służebność mieszkania jest jedną ze służebności osobistych, uregulowanych w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz.U.2014, poz. 121 j.t. z późn.zm. – dalej k.c.). Służebność mieszkania może być ustanowiona na rzecz konkretnej osoby i z reguły wygasa z dniem jej śmierci.
Ustanowić taką służebność może właściciel mieszkania, na przykład chcąc zabezpieczyć potrzeby mieszkaniowe konkretnej osoby. Jednak decydując się na dokonanie takiej czynności warto bliżej się zapoznać z instytucją służebności mieszkania.
Osobista służebność mieszkania jest służebnością czynną, która uprawnia daną osobę fizyczną do korzystania z cudzej nieruchomości (nieruchomości obciążonej) w określonym zakresie. Osoba fizyczna, której przysługuje osobista służebność mieszkania, może korzystać nie tylko z mieszkania, lecz także z pomieszczeń i urządzeń, które są przeznaczone do wspólnego użytku mieszkańców budynku (A. Wąsiewicz (w:) System prawa cywilnego, t. II, 1977, s. 721).
Ustawodawca posługuje się pojęciem „służebności mieszkania”, nie określając treści takiego prawa. Nie było to wszakże konieczne. Wystarczy posłużyć się potocznym pojmowaniem „mieszkania”, „zamieszkiwania”, „zaspokajania potrzeb mieszkaniowych”. Na takim tle służebność mieszkaniowa prezentuje się jako prawo do „zamieszkiwania”, a więc zajmowania oznaczonego (oznaczonych) pomieszczenia mieszkalnego dla schronienia, wypoczynku, snu, przyrządzania posiłków, dokonywania czynności higieny osobistej, zaspokajania potrzeb kulturalnych itp.
Trzeba dodać, że zakres osobistych potrzeb mieszkaniowych uprawnionego, zaspokajanych w trybie ustanawianej służebności mieszkania, określa w pierwszym rzędzie umowa stron. Właśnie w umowie określa się pomieszczenia przeznaczone do użytku uprawnionego, z uwzględnieniem występujących in concreto warunków lokalowych; pomieszczenia do wyłącznego użytku uprawnionego i pomieszczenia wspólne. Można również określać rodzaj potrzeb uprawnionego (ograniczonych lub pełnych), zaspokajanych w ramach służebności mieszkania.
Służebność mieszkania polega na tym, iż uprawniona osoba fizyczna mająca taką służebność ma prawo zamieszkiwania w cudzej nieruchomości. Może być to prawo samodzielnego zajmowania całego budynku, jego części albo zajmowania mieszkania wspólnie z właścicielem budynku lub jego domownikami.
Warto też pamiętać, iż zgodnie z art.301 § 1 k.c. mający służebność mieszkania może przyjąć na mieszkanie małżonka i dzieci małoletnie. Inne osoby może przyjąć tylko wtedy, gdy są przez niego utrzymywane albo potrzebne przy prowadzeniu gospodarstwa domowego. Dzieci przyjęte jako małoletnie mogą pozostać w mieszkaniu także po uzyskaniu pełnoletności.
Źródła:
– ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz.U.2014, poz. 121 j.t. z późn.zm.);
– A. Wąsiewicz (w:) System prawa cywilnego, t. II, 1977, s. 721;