Już na wstępie należy zasygnalizować, że brak klauzuli wykonalności na tytule egzekucyjnym przeciwko drugiemu małżonkowi uniemożliwia nam prowadzenie egzekucji z majątku wspólnego. Poniżej wyjaśnienie dlaczego tak się dzieje.
Tytułem wykonawczym – czyli dokumentem uprawniającym nas do wszczęcia i prowadzenia egzekucji jest tytuł egzekucyjny (np. nakaz zapłaty – katalog tytułów egzekucyjnych zawarty został w art. 777 k.p.c.) zaopatrzony w klauzulę wykonalności, czyli potwierdzenie Sądu, że na podstawie tego dokumentu mamy uprawnienie do egzekwowania w świetle prawa swoich roszczeń za pomocą np. komornika.
W stosunku do małżonków. Wierzyciel posiadając tytuł wykonawczy może prowadzić egzekucję ze składników majątkowych wskazanych w art. 7761 k.c. przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim, a gdy zobowiązanie zostało zaciągnięte za zgodą drugiego małżonka, może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków (art. 41 § 1 k.r.o.). W tym celu musi uzyskać klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi swojego dłużnika. Tylko tytuł egzekucyjny wymieniający jako dłużnika osobę pozostającą w związku małżeńskim może być zaopatrzony w klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi tej osoby (por. uchwała SN z dnia 12 maja 2005 r., III CZP 21/05, OSNC 2006, nr 4, poz. 58). Innymi słowy w sytuacji gdy wierzyciel posiadał tytuł egzekucyjny przeciwko np. spółce jawnej, opatrzony klauzulą wykonalności przeciwko wspólnikowi tej spółki to nie może skutecznie wnosić o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi tego wspólnika. Gdyby natomiast, ten sam wierzyciel miał tytuł egzekucyjny bezpośrednio przeciwko wspólnikowi to byłyby już podstawy do klauzuli przeciwko małżonkowi (pod warunkiem, że spełnione są pozostałe przesłanki).
W teorii zatem posiadanie tytułu egzekucyjnego wydanego bezpośrednio przeciwko jednemu ze współmałżonków uprawnia wierzyciela do złożenia wniosku
o zaopatrzenie go w klauzulę przeciwko małżonkowi (oczywiście jeśli dotyczy to roszczenia, na które małżonek wyraził zgodę).
Rozpoznając wniosek o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika, sąd bada, czy osoba wskazana we wniosku jest małżonkiem dłużnika oraz czy wyraziła zgodę na dokonanie czynności prawnej, z której powstała wierzytelność objęta tytułem egzekucyjnym. Przepis ten nie może stanowić podstawy do nadania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika, jeżeli wierzytelność stwierdzona tytułem egzekucyjnym powstała w inny sposób niż w wyniku czynności prawnej (np. wynika z art. 299 k.s.h. – odpowiedzialność członków Zarządu spółki z o.o. czy art. 415 k.c. – odpowiedzialność deliktowa). Nie jest dopuszczalne stosowanie domniemania faktycznego przy ustalaniu, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała za zgodą małżonka dłużnika (uchwała SN z dnia 18 marca 2011 r., III CZP 117/10, LEX nr 738031), gdyż okoliczność ta musi być wykazana przez wierzyciela za pomocą dokumentu urzędowego lub prywatnego.
Kwestią kluczową jest zatem ustalenie czy wierzytelność stwierdzona tytułem egzekucyjnym powstała w inny sposób niż w wyniku czynności prawnej i czy małżonek dłużnika wyrażał na to zgodę?
Negatywne ustalenia w tym zakresie uniemożliwiają nam wystąpienie o ww. klauzulę i tym samym nie możemy domagać się np. egzekucji z nieruchomości, która została nabyta przez małżonków w trakcie trwania małżeństwa. Jest to bowiem majątek objęty współwłasnością małżeńską ustawową.
Chyba, że małżonkowie Ci rozwieli się. W momencie bowiem rozwodu ustaje wspólność majątkowa małżeńska i zastosowanie znajdują przepisy dotyczące współwłasności na zasadach ogólnych Kodeksu cywilnego (informacja taka, tzn. że nie jest to już współwłasność majątkowa małżeńska musi jednak pojawić się również w księdze wieczystej o ile planujemy egzekwować zadłużenie z nieruchomości). W takim przypadku moglibyśmy wnioskować o wszczęcie egzekucji z udziału w nieruchomości będącej współwłasnością byłych już małżonków.
W innym wypadku, jedyne co pozostaje w sytuacji gdy majątek, z którego planujemy egzekwować zadłużenie jest majątkiem objętym wspólnością majątkową małżeńską i małżonek nie wyrażał zgody na jego obciążenie lub też zadłużenie nie powstało z czynności prawnej – to możliwość dochodzenia roszczenia z majątku osobistego dłużnika, jak również z pobranego przez niego wynagrodzenia za pracę lub dochodów uzyskanych z prowadzenia przez niego innej działalności zarobkowej oraz z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy (szerzej art. 7761 § 1 k.c.).
Podsumowując: brak klauzuli wykonalności na tytule egzekucyjnym przeciwko drugiemu małżonkowi uniemożliwia nam prowadzenie egzekucji z majątku wspólnego. Dlatego też egzekucja z nieruchomości, jeżeli stanowi ona majątek wspólny jest niemożliwa (chyba, że Państwo są po rozwodzie i będziemy egzekwować zadłużenie z udziału lub też nieruchomość stanowi majątek odrębny małżonka, bowiem otrzymał ją np. od rodziców jako darowiznę).
