Zakończenie małżeństwa poprzez rozwód dla wielu osób jest synonimem wielomiesięcznego postępowania, w ramach którego małżonkowie toczą spór, mający na celu wynegocjowanie możliwie najlepszych dla siebie warunków rozwodu. Choć decydując się na rozwód nie da się uniknąć kontaktu z sądem, to jednak postępowanie o rozwód można usprawnić i często nawet w skomplikowanej sprawie oszczędzić sobie i drugiej stronie czasu oraz batalii toczonej na sali sądowej.
W tym artykule przeczytasz kilka wskazówek, jak rozwieść się możliwie szybko i ugodowo.
Po pierwsze – zgodne porozumienie stron
Warunkiem wydania przez sąd orzeczenia o rozwodzie jest stwierdzenie, że doszło do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego, czyli sytuacji, w której wszystkie więzi, łączące małżonków (duchowa, fizyczna i gospodarcza) wygasły i nie ma szans na ich odbudowanie. Aby sąd mógł stwierdzić taki stan, konieczne jest przeprowadzenie minimum jednej rozprawy.
Choć nie zawsze udaje się uzyskać wyrok rozwodowy tego samego dnia, to jednak czynnikiem znacząco zwiększającym szansę na to jest porozumienie stron, co do istotnych kwestii związanych z zakończeniem małżeństwa. Taki dokument, często zwany także ugodą małżeńską, zawiera wzajemnie wynegocjowane przez strony postanowienia, regulujące sprawy małżonków po rozwodzie.
Co zawiera wyrok rozwodowy?
Wydając wyrok rozwodowy, sąd orzeka nie tylko o prawnym zakończeniu małżeństwa. Obligatoryjnymi elementami wyroku rozwodowego są także orzeczenie o winie za rozpad małżeństwa albo o jej braku, rozstrzygnięcia dotyczące władzy rodzicielskiej, kontaktów oraz alimentów na rzecz wspólnych małoletnich dzieci, a także postanowienie dotyczące sposobu korzystania ze wspólnego mieszkania, jeżeli małżonkowie zamierzają z niego wspólnie korzystać także po rozwodzie.
Pozostałe elementy wyroku rozwodowego, takie jak alimenty na rzecz jednego z małżonków, podział majątku wspólnego czy nakaz opuszczenia wspólnego mieszkania przez jednego z małżonków, należą do elementów fakultatywnych wyroku rozwodowego, czyli takich, o których sąd może orzec na wniosek jednej lub obu stron postępowania.
Co powinna zawierać ugoda małżeńska?
Jeżeli stronom zależy na maksymalnym usprawnieniu postępowania w sprawie o rozwód, istotne jest porozumienie się co do kwestii, związanych z zakończeniem małżeństwa, tak aby sąd nie musiał rozstrzygać sporów na tym tle pomiędzy małżonkami.
Zgodne ustalenia
Spisana ugoda małżeńska powinna zatem zawierać przede wszystkim zgodne ustalenie, czy którakolwiek strona ponosi winę za rozkład małżeństwa. Choć niekiedy bywa to trudne, chcąc rozwieść się szybko, warto zdecydować się na rozwód bez orzekania o winie.
Na zgodny wniosek małżonków sąd zaniecha orzekania o winie, co w praktyce oznacza, że nie będzie konieczne gromadzenie materiału dowodowego na wykazanie winy którejś ze stron. Zabieg taki istotnie przyspiesza działanie sądu oraz pozwala zaoszczędzić czas oraz koszty całego postępowania.
Analogicznie, przedłużeniem postępowania w sprawie o rozwód będzie natomiast sytuacja, gdy winę za rozkład pożycia małżeńskiego ponosi jedna ze stron lub oboje małżonków. W takich przypadkach nawet zgodne stanowisko stron w tej kwestii spowoduje, że sąd będzie musiał przeprowadzić dowody pozwalające stwierdzić winę jednej lub obu stron. To z kolei sprawi, że postępowanie raczej nie zamknie się na jednej rozprawie.
W praktyce jednak sytuacje, w których małżonkowie są zgodni co do istnienia winy jednej lub obu stron za rozpad małżeństwa należą do rzadkości. W przeważającej części spraw rozwód z orzekaniem o winie wiąże się ze sporem, który sąd musi rozstrzygnąć, przesłuchując strony, przeprowadzając dowody z zeznań świadków czy opinii biegłych, a nierzadko także analizując rozmaite nagrania, smsy czy e-maile.
Małoletnie dzieci
Drugim, bardzo istotnym uzgodnieniem małżonków, związanym z rozwodem, są kwestie dotyczące wspólnych małoletnich dzieci. Jeżeli rozwodząca się para ma wspólne dzieci mające w chwili wydania wyroku rozwodowego mniej niż 18 lat, zadaniem sądu jest wydanie orzeczenia, które będzie zgodne z zasadą dobra dziecka.
Sąd musi zatem stwierdzić, czy władza rodzicielska przysługiwać będzie w pełni obojgu rodzicom czy z określonych powodów należy tę władzę któremuś z rodziców ograniczyć bądź całkowicie go tej władzy pozbawić.
Oprócz kwestii władzy rodzicielskiej (potocznie często zwanej “prawami rodzicielskimi”), sąd rozstrzyga także sprawy dotyczące kontaktów małoletnich dzieci z rodzicami, wskazując dokładnie w jakie dni i w jakich godzinach, a także w jaki sposób rodzice mają prawo (i obowiązek!) kontaktować się ze swoimi dziećmi. Obligatoryjnym elementem wyroku rozwodowego dotyczącym wspólnych małoletnich dzieci jest także orzeczenie dotyczące alimentów, czyli ustalenie, w jaki sposób (osobisty, finansowy) i w jakiej wysokości rodzice mają przyczyniać się do utrzymywania i wychowywania dziecka.
Biorąc powyższe pod uwagę, zgodne porozumienie rodziców we wszystkich kwestiach dotyczących małoletnich dzieci może istotnie skrócić czas, w którym sąd podejmuje decyzję dotyczącą rozwodu i jego warunków. Postanowienia te rodzice mogą spisać w odrębnym od ugody małżonków porozumieniu rodzicielskim, które załączane jest do pozwu rozwodowego.
Porozumienie kluczem do sprawniejszego rozwodu
Porozumienie rodzicielskie w sprawach dotyczących małoletnich dzieci jest bardzo ważnym dokumentem w postępowaniu o rozwód, bowiem w przypadku braku takiego porozumienia sąd jest zobowiązany we własnym zakresie rozstrzygnąć kwestie dotyczące małoletnich dzieci. W praktyce często oznacza to przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych lub opinii Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów (OZSS), na którą czas oczekiwania wynosi od kilku miesięcy do nawet dwóch lat.
W tym miejscu warto zaznaczyć, że wyrok rozwodowy swoimi postanowieniami obejmuje małżonków i ich małoletnie dzieci. Oznacza to, że jeśli rozwodząca się para posiada dorosłe już dzieci, sąd w wyroku rozwodowym nie będzie orzekał o sprawach ich dotyczących, takich jak miejsce zamieszkania, kontakty dziecka z rodzicami czy alimenty. Nie jest to jednak przeszkodą do zawarcia pisemnego porozumienia dotyczącego np. alimentów na rzecz pełnoletniego syna czy córki płaconych przez jednego z rodziców. W takiej sytuacji jednak stroną porozumienia w zakresie alimentów jest rodzic zobowiązujący się do płacenia ich (tzw. zobowiązany) oraz pełnoletnie dziecko (tzw. uprawniony).
Miejsce zamieszkania po rozwodzie
Kolejnym istotnym uzgodnieniem małżonków jest kwestia miejsca ich zamieszkania po rozwodzie. Choć w praktyce najczęściej jest tak, że małżonkowie zdecydowani na rozwód mieszkają już oddzielnie albo jedna ze stron ma już zaplanowaną wyprowadzkę ze wspólnego dotychczas mieszkania, warto wiedzieć, że zgodny wniosek małżonków co do nieorzekania przez sąd o sposobie korzystania z mieszkania również ułatwia sądowi procedowanie, a co za tym idzie, przyspiesza całą procedurę. Postanowienie takie również może znaleźć się w porozumieniu małżonków.
Dodatkowe kwestie, w których sąd może orzec
Ugodą małżeńską mogą zostać objęte również kwestie, co do których sąd fakultatywnie orzeka w wyroku rozwodowym.
Obowiązek alimentacyjny
Małżonkowie mogą więc porozumieć się co do obowiązku alimentacyjnego na rzecz jednego z małżonków oraz co do podziału wspólnego majątku.
Alimenty na rzecz małżonka rozwiedzionego mają inną podstawę prawną niż alimenty na rzecz dziecka. Możliwe jest uzyskanie wyroku rozwodowego wraz z zasądzeniem alimentów zarówno w przypadku rozwodu z orzeczeniem o winie, jak i bez orzekania o winie.
Jeżeli małżonkom zależy na szybkim rozwodzie, a jednocześnie chcą rozwieść się w sposób możliwie najbardziej ugodowy, mogą porozumieć się co do alimentów jeszcze przed wydaniem wyroku rozwodowego. W przypadku rozwodu bez orzekania o winie obowiązek alimentacyjny trwa przez pięć lat od dnia orzeczenia rozwodu bądź wygasa w razie zawarcia nowego małżeństwa przez małżonka uprawnionego do alimentów.
W ugodzie małżeńskiej można zatem zawrzeć zobowiązanie jednego z małżonków do łożenia określonej sumy pieniężnej na rzecz drugiego małżonka, zaś w wyroku rozwodowym wnosić o orzeczenie zgodne z postanowieniami zawartymi w porozumieniu. Wspólną decyzją stron można także całkowicie zrezygnować z alimentów i jeżeli sytuacja pomiędzy stronami jest bezsporna, to zadanie sądu będzie znacznie ułatwione.
Podział majątku wspólnego
Wreszcie, w dokumencie ustalającym istotne kwestie mające regulować sprawy małżonków planujących rozwód, można zawrzeć także postanowienia dotyczące podziału ich majątku wspólnego.
Należy jednak zaznaczyć, że w sytuacji gdy dotychczas małżonków łączył ustrój majątkowy wspólności małżeńskiej, w pierwszej kolejności należy zawrzeć umowę ustanowienia rozdzielności majątkowej małżeńskiej (tzw. intercyzy), dla której wymaganą prawnie formą jest akt notarialny. Dopiero po podpisaniu umowy rozdzielności majątkowej można przystąpić do podziału majątku wspólnego. Ta druga umowa może mieć w zasadzie dowolną formę. W praktyce jednak najczęściej ma ona formę aktu notarialnego, ponieważ w większości sytuacji w skład majątku dzielonego wchodzi nieruchomość, a zatem zgodnie z przepisami konieczne jest zredagowanie umowy przez notariusza i jego udział przy dokonaniu przez strony podziału majątku.
Forma ugody małżeńskiej
Porozumienie małżonków nie ma określonej prawnie formy, choć ze względów dowodowych zasadne jest, aby zawrzeć ją w formie pisemnej. Co do zasady małżonkowie mogą napisać taką ugodę samodzielnie. Warto jednak skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika (radcy prawnego, adwokata), który nie tylko podpowie, jakie ustalenia warto w porozumieniu zawrzeć, dopasowując je do indywidualnej sytuacji stron, ale także pomoże w prowadzeniu rozmów na temat warunków porozumienia, zwłaszcza w sytuacji, gdy relacje pomiędzy stronami są trudne. Radca prawny lub adwokat może również przygotować porozumienie rodzicielskie, a także podpowiedzieć w zakresie kwestii związanych z podziałem majątku wspólnego.
E-rozprawa rozwodowa
Warto także wspomnieć, że obecnie obowiązujące przepisy umożliwiają zorganizowanie rozprawy w formie zdalnej wideokonferencji, nawet w sytuacji gdy podczas rozprawy ma odbyć się przesłuchanie stron czy dowód z zeznań świadków. Decyzję o wyznaczeniu rozprawy zdalnej podejmuje sąd, jednak strony mogą o to wnosić, podając swoje dane kontaktowe, to znaczy adres e-mail i numer telefonu.
Rozprawa w formie zdalnej dla wielu osób jest łatwiejsza nie tylko pod względem logistycznym (brak konieczności dojazdu do sądu, często do innego miasta), ale także pod względem emocjonalnym, warto zatem rozważyć taką formułę udziału.
Podsumowanie
Aby postępowanie w sprawie o rozwód mogło przebiec możliwie jak najsprawniej, małżonkowie powinni dążyć do ustalenia jak najszerszego zakresu wspólnych spraw jeszcze przed wniesieniem pozwu o rozwód tak, aby nie iść do sądu z trwającym aktywnie sporem. W przeciwnym razie sąd, oprócz orzeczenia o rozwodzie, będzie miał za zadanie rozstrzygnąć konflikty pomiędzy małżonkami, co zawsze wiąże się z udowadnianiem stanowiska każdej ze stron i stwarza ryzyko znacznego wydłużenia postępowania.
Dlatego, choć zawarcie takiego porozumienia bywa dla stron wymagające, warto podjąć próbę zawarcia ugody małżeńskiej i próbować rozwieść się w sposób polubowny. Nawet w skomplikowanych sprawach pozwala to na zaoszczędzenie czasu trwania całej procedury, a także na ograniczenie trudnych emocjonalnie konfliktów toczonych na sali sądowej.
