Śmierć osoby fizycznej powoduje, że na inne osoby przechodzą prawa i obowiązki zmarłego, czyli następuje otwarcie spadku. Spadek można nabyć na podstawie ustawy lub testamentu i przyjąć go wprost, tj. z odpowiedzialnością za długi; z dobrodziejstwem inwentarza (bez odpowiedzialności za długi) bądź odrzucić.
Zgodnie z Kodeksem cywilnym, w pierwszej kolejności spadek na podstawie ustawy dziedziczą małżonek i dzieci zmarłego, w częściach równych, z tym że małżonek nie mniej niż ¼.
Przykład 1. zmarły zostawił po sobie małżonka i dwoje dzieci – wszyscy dziedziczą po 1/3.
Przykład 2. zmarły zostawił po sobie małżonka i czworo dzieci – małżonek ¼, każde z dzieci po 3/16 (3/4 : 4). Jeżeli któreś z dzieci nie dożyło otwarcia spadku, jego udział przypada jego dzieciom, bądź dalszym tzw. zstępnym, tzn. kolejnym potomkom tej osoby, wnukom, prawnukom itd.
W przypadku braku dzieci spadek nabywają małżonek (zawsze ½) i rodzice spadkodawcy (po ¼). Gdyby któreś z rodziców nie dożyło, jego udział w częściach równych przypada rodzeństwu spadkodawcy, odpowiednio zstępnym rodzeństwa.
Małżonek dziedziczy wszystko gdy: brak zstępnych spadkodawcy, rodziców, rodzeństwa (i ich zstępnych). Gdy brak jest ww. osób, wszystko dziedziczą dziadkowie spadkodawcy. W braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Małżonek będący w separacji nie dziedziczy.
Należy pamiętać, iż oświadczenie o przyjęciu z dobrodziejstwem inwentarza bądź odrzuceniu spadku należy złożyć w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania (z ustawy lub testamentu). Oświadczenie składamy przed sądem bądź notariuszem. Brak złożenia oświadczenia w powyższym terminie oznacza przyjęcie spadku wprost. W praktyce przy dziedziczeniu z ustawy, ten termin, z reguły liczony jest od dnia śmierci spadkodawcy, zwłaszcza jeżeli był to jeden z najbliższych krewnych (małżonek, rodzice, dzieci, wnuki). Może się jednak zdarzyć, że osoba powołana do spadku, z różnych przyczyn, dowiaduje się o śmierci spadkodawcy po jakimś czasie, np. z powodu braku kontaktów pomimo bliskiego pokrewieństwa, wtedy, jeżeli nie chce przyjąć spadku wprost, musi wykazać przed sądem, iż w stosunku do niej nie upłynął jeszcze okres 6 miesięcy liczony od dnia dowiedzenia się o śmierci spadkodawcy.
Brak kontaktów z najbliższą rodziną (ojcem, matką, synem, córką) nie oznacza, że nie dziedziczymy po nich na podstawie ustawy. Kiedy więc dowiadujemy się o śmierci osoby blisko z nami spokrewnionej, nawet z którą nie utrzymujemy kontaktów, to albo sprawdzamy jaki majątek pozostawiła oraz czy w skład spadku wchodzą długi, albo od razu składamy oświadczenie o odrzuceniu spadku bądź przyjęciu go z dobrodziejstwem inwentarza.
Gdy spadkobiercą jest osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych (niepełnoletnia bądź ubezwłasnowolniona) albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie 6 miesięcy, jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Jeżeli jeden ze spadkobierców przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, uznaje się, że wszyscy pozostali spadkobiercy, którzy nie złożyli oświadczeń przyjmują spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Postępowanie przed sądem wszczyna wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. We wniosku należy wskazać wszystkich potencjalnych spadkobierców oraz załączyć dokumenty potwierdzające śmierć spadkodawcy i pokrewieństwo spadkobierców.
