W toku prowadzonego przez komornika postępowania często okazuje się, że dłużnik nie posiada żadnego majątku, z którego byłoby możliwe prowadzenie egzekucji. Postępowanie egzekucyjne jest wówczas umarzane z uwagi na jego bezskuteczność.
W sytuacji takiej wierzyciel nie jest jednak całkiem bezradny. Przepisy prawa przewidują bowiem szereg instytucji, z których skorzystać może wierzyciel w celu „zmotywowania” dłużnika do zapłaty należności. Jedną z nich jest żądanie zobowiązania dłużnika do wyjawienia majątku i złożenia przyrzeczenia, uregulowana w art. 913 i nast. Kodeksu postępowania cywilnego.
Na czym polega wyjawienie majątku?
Wyjawienie majątku ma na celu uzyskanie przez wierzyciela dodatkowych informacji o majątku dłużnika, do którego może być skierowana egzekucja, w celu zapewnienia jej skuteczności. W przypadku zatem gdy zajęty w egzekucji majątek dłużnika nie rokuje zaspokojenia egzekwowanych należności lub jeżeli wierzyciel wykaże, że na skutek prowadzonej egzekucji nie uzyskał w pełni zaspokojenia swej należności, może on żądać zobowiązania dłużnika do złożenia wykazu majątku z wymienieniem rzeczy i miejsca, gdzie się znajdują, przypadających mu wierzytelności i innych praw majątkowych.
Ponadto dłużnik zobowiązany będzie do złożenia przed sądem przyrzeczenia, że złożony przez niego wykaz jest prawdziwy i zupełny.
Na którym etapie windykacji można złożyć wniosek o wyjawienie majątku?
Wiosek o zobowiązanie do wyjawienia majątku może zostać złożony zarówno przed wszczęciem egzekucji, jak również w jej trackie lub po bezskutecznym zakończeniu postępowania. Należy jednak pamiętać, iż co do zasady wniosek taki powinien zostać złożony dopiero gdy postępowanie egzekucyjne prowadzone przez komornika okaże się bezskuteczne. Dokumentem, który potwierdzić może bezskuteczność egzekucji jest np. otrzymane od komornika pismo ws. wysłuchania wierzyciela przed przed umorzeniem postępowania egzekucyjnego lub późniejsze postanowienie o umorzeniu egzekucji.
Wierzyciel, który wystąpi z żądaniem o wyjawienie majątku przed wszczęciem egzekucji, musi uprawdopodobnić, że nie uzyska zaspokojenia w pełni swojej należności ze znanego mu majątku albo z przypadających dłużnikowi świadczeń periodycznych za okres sześciu miesięcy lub też dokonać uprzedniego wezwania dłużnika do zapłaty. Wezwanie to może nastąpić dopiero po uzyskaniu przez wierzyciela tytułu wykonawczego (tytułem wykonawczym jest m.in. orzeczenie sądu opatrzone klauzulą wykonalności) oraz powinno zostać wysłane listem poleconym za potwierdzeniem odbioru. Wniosek o wyjawienie majątku można złożyć jeśli dłużnik nie spełni świadczenia w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania do zapłaty.
Sąd właściwy i treść wniosku
Wniosek o zobowiązanie dłużnika do wyjawienia majątku powinien zostać złożony do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę dłużnika. Opłata od wniosku jest stała i wynosi 40 zł.
Należy pamiętać, iż wniosek taki powinien spełniać wymogi przewidziane dla pisma procesowego, tj. zawierać oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, oznaczenie rodzaju pisma osnowę wniosku oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności i podpis wnioskodawcy lub jego pełnomocnika. Wniosek powinien ponadto zawierać żądanie nakazania dłużnikowi złożenia wykazu majątku oraz złożenia przyrzeczenia.
W szczególności pamiętać należy by do wniosku dołączone zostały dokumenty i dowody uzasadniające obowiązek wyjawienia majątku, w szczególności dokumenty dotyczące postępowania egzekucyjnego, np.: odpisy protokołów zajęcia, uzyskana od komornika informacja o toczących się przeciwko dłużnikowi innych postępowaniach egzekucyjnych lub postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego. W przypadku wniosku składanego przed wszczęciem egzekucji należy także dołączyć oryginał tytułu wykonawczego.
Konsekwencje dla dłużnika
Uchylenie się przez dłużnika od obowiązku wyjawienia majątku i złożenia przyrzeczenia wiąże się wieloma poważnymi konsekwencjami, w tym z możliwością zastosowania przez sąd kary aresztu. Zgodnie bowiem z art. 916 k.p.c. jeżeli dłużnik bez usprawiedliwionej przyczyny nie stawi się do sądu w celu złożenia wykazu lub przyrzeczenia albo stawiwszy się wykazu nie złoży lub odmówi odpowiedzi na zadane mu pytanie albo odmówi złożenia przyrzeczenia, sąd może skazać go na grzywnę lub nakazać przymusowe doprowadzenie oraz może zastosować areszt nieprzekraczający miesiąca.
Należy także pamiętać, iż po wydaniu przez sąd postanowienia o zobowiązaniu do złożenia wykazu majątku sąd zawsze z urzędu składa wniosek o wpisanie dłużnika do rejestru dłużników niewypłacalnych prowadzonego w Krajowym Rejestrze Sądowym. Wpisy dokonane w rejestrze dłużników niewypłacalnych podlegają wykreśleniu z urzędu dopiero po upływie 10 lat od ich dokonania. Dla wielu dłużników okoliczność ta może zatem stanowić niezmiernie dotkliwą sankcję, skutkującą m.in. brakiem możliwości uzyskania kredytu.
Podsumowując, podkreślić należy, że wezwanie dłużnika do wyjawienia majątku i złożenia przyrzeczenia może w praktyce okazać się skutecznym sposobem na odzyskanie należności. Dlatego też w każdej sprawie, w której postępowanie egzekucyjne okazuje się bezskuteczne warto pamiętać, że możemy wystąpić do sądu z takim wnioskiem.
