Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 11 lutego 2016 roku o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, tzw. „500 plus / 500 +”, organem właściwym do rozpatrzenia wniosku i w efekcie załatwienia sprawy administracyjnej, jaką jest przyznanie świadczenia wychowawczego, jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta, właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie wychowawcze lub otrzymującej świadczenie wychowawcze.
W większości przypadków organy właściwe, tj. wójtowie, burmistrzowie lub prezydenci miast w drodze upoważnień przekazali prowadzenie postępowań w sprawach dotyczących przyzywania świadczenia rodzinnego kierownikom lub dyrektorom ośrodków pomocy społecznej. Możliwość zastosowania takiego rozwiązania przewidziana została wprost w art. 10 ust. 2 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, zgodnie z którym organ właściwy może w formie pisemnej upoważnić swojego zastępcę, pracownika urzędu albo kierownika ośrodka pomocy społecznej lub innej jednostki organizacyjnej gminy, a także inną osobę na wniosek kierownika ośrodka pomocy społecznej lub innej jednostki organizacyjnej gminy, do prowadzenia postępowań w sprawach świadczenia wychowawczego, a także do wydawania w tych sprawach decyzji.
Jednocześnie, art. 53 ust. 1 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, nakłada na organy gminy i województwa obowiązek wyznaczenia lub utworzenia jednostek organizacyjnych właściwych do realizacji zadań z zakresu świadczenia wychowawczego, w terminie do dnia wejścia w życie ustawy, tj. najpóźniej do dnia 31 marca 2016 r.
Zgodne z przywołaną wyżej ustawą, wyposażenie ośrodka pomocy społecznej we wszystkie instrumenty prawne służące do prowadzenia postępowań w sprawach dotyczących świadczenia wychowawczego daje podstawę do uznania się przez tę jednostkę organizacyjną za podmiot właściwy do przyjmowania wniosków i prowadzenia postępowań, które zakończone będą decyzją administracyjną o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia wychowawczego.
Jak już wskazano powyżej, organem właściwym w sprawach dotyczących świadczenia wychowawczego jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie wychowawcze lub otrzymującej świadczenie. Wątpliwości co do właściwości organu pojawiają się jednakże, gdy wniosek o przyznanie świadczenia wychowawczego złożony zostanie do ośrodka pomocy społecznej przez samego wójta, burmistrza czy prezydenta, będącego jednocześnie organem właściwym do realizacji przepisów ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. W tym miejscu rodzi się pytanie, czy w takiej sytuacji postępowanie może być prowadzone w ramach jednostki podległej wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta, czy też wniosek taki powinien zostać złożony bezpośrednio do innego ośrodka pomocy społecznej lub bezpośrednio do organu wyższego stopnia?
Zagadnienie powyższe nie zostało wprost uregulowane w przepisach ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. Co jednak istotne, zgodnie z art. 28 ww. ustawy, w sprawach w niej nieuregulowanych zastosowanie powinny znaleźć przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (dalej kpa).
Mając na uwadze przywołany wyżej przepis, w zaistniałej sytuacji odwołać należy się wprost do art. 25 kpa, który wskazuje na podstawy wyłączenia organu. Paragraf 1 pkt. 1 tego przepisu powiada, iż organ administracji publicznej podlega wyłączeniu od załatwienia sprawy dotyczącej interesów majątkowych kierownika tego organu.
Wójt, burmistrz lub prezydent miasta jest organem administracji i jednocześnie kierownikiem organu administracji. Jednocześnie, oczywistym jest, że wniosek o świadczenie wychowawcze złożony przez osobę piastującą tę funkcję jest sprawą dotyczącą interesów majątkowych wójta, burmistrza czy prezydenta. W takiej sytuacji należy zatem uznać, iż mamy do czynienia z jedną z podstaw do wyłączenia organu od udziału w sprawie.
W konsekwencji, zgodnie z art. 26 § 2 kpa, sprawę załatwia organ wyższego stopnia nad organem załatwiającym sprawę, przy czym organ wyższego stopnia może także do załatwienia sprawy wyznaczyć inny podległy sobie organ.
Z uwagi na powyższe uznanie się w takim wypadku przez kierownika ośrodka pomocy społecznej, za podmiot właściwy do przyjęcia wniosku i dalszego procedowania w sprawie przyznania świadczenia wychowawczego dla wójta, burmistrza czy prezydenta tej samej gminy, może być uznane za naruszenie przepisów o właściwości.
