Sprawy rodzinne

Może się tak zdarzyć, że małżonek wprowadzi nas w błąd co do swojego stanu cywilnego. Oczywiście, aby doszło do zawarcia małżeństwa, fakt ten musi zostać zatajony również przed urzędem stanu cywilnego, co jest już znacznie trudniejsze, ale taka sytuacja też może wystąpić. W takich okolicznościach możemy złożyć powództwo o unieważnienie małżeństwa. Możemy to zrobić my jako niedoszły małżonek, a także – w naszym imieniu – każdy, kto ma interes prawny w przeciwdziałaniu takiej sytuacji. Małżeństwo można unieważnić również w sytuacji, gdy nasz małżonek zatai przed nami fakt, że cierpi na chorobę psychiczną. Te dwie sytuacje są nazywane przeszkodami w zawarciu małżeństwa i małżeństwo zawarte mimo ich występowania można unieważnić sądownie.

Bierzesz ślub z osobą znacznie od Ciebie bogatszą lub biedniejszą i chcesz się upewnić, że jedynym motywem kryjącym się za sformalizowaniem Waszego związku są łączące Was uczucia? A może chcesz otworzyć jednoosobową działalność gospodarczą czy też zostać wspólnikiem spółki, ale nie chcesz narażać współmałżonka na odpowiedzialność majątkową związaną z Twoim przedsięwzięciem? We wszystkich tych przypadkach warto ustanowić rozdzielność majątkową. Po ustanowieniu takiego małżeńskiego ustroju majątkowego, każdy z małżonków będzie samodzielnie zarządzał swoim majątkiem i jego odpowiedzialność za długi drugiego małżonka zostanie znacząco ograniczona. Oczywiście nie jest to jedyny ustrój majątkowy, który można ustanowić między małżonkami. Do wyboru są jeszcze  wspólność majątkową, a także rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Każdy ustrój majątkowy ustanawia się w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego i co ważne ustanowienie wybranego ustroju majątkowego to nie jest decyzja na całe życie – w każdej chwili małżonkowie mogą zmienić łączący ich ustrój.

Jeżeli obawiasz się, że Twój przyszły małżonek chce Cię poślubić wyłącznie z uwagi na twój majątek, to warto zastanowić się nad zawarciem intercyzy. Intercyza to umowa dotycząca przyszłego ustroju majątkowego małżonków. Jest ona zawierana przed notariuszem w formie aktu notarialnego. Oczywiście małżeński ustrój majątkowy ustanowiony w intercyzie można zmienić (i to wielokrotnie), więc nie jest to decyzja na całe życie.

Może się tak zdarzyć, że Twój małżonek złoży wniosek o orzeczenie separacji. Do uznania tego wniosku przez sąd wymagane jest, aby między małżonkami nastąpił trwały rozkład pożycia. Przykładem sytuacji, która pokazuje trwały rozkład pożycia między małżonkami jest zamieszkiwanie przez jednego z nich w innym kraju przez długi czas, brak odwiedzin drugiego małżonka i nieprowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego. Skutki separacji są podobne do rozwodu, bowiem sąd w wyroku orzeka o: kontaktach z dzieckiem i władzy rodzicielskiej, wysokości i ponoszeniu kosztów utrzymania dziecka przez rodziców, sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania, jeżeli takie małżonkowie posiadają oraz o podziale majątku wspólnego małżonków. Między małżonkami w wyniku separacji powstaje ustrój rozdzielności majątkowej. W związku z orzeczeniem separacji małżonkowie nie mogą zawrzeć nowego małżeństwa, ale co ważne orzeczenie przez sąd separacji nie jest wymagane w Polsce do uzyskania rozwodu. Taki wymóg jest na przykład w Stanach Zjednoczonych. Warto też pamiętać o tym, że orzeczenie separacji jest utrudnione, jeśli małżonkowie posiadają wspólne małoletnie dzieci. W takiej sytuacji, sąd może nie orzec separacji, jeżeli w jej wyniku mogłoby ucierpieć dobro dzieci.

Życie nie zawsze układa się zgodnie z planem – przecież nikt nie bierze ślubu po to, żeby po kilku latach skończyć związek. Jeżeli jednak dojdzie do takiej sytuacji, że będziemy chcieli skończyć małżeństwo to trzeba będzie wystąpić z pozwem rozwodowym do sądu rodzinnego. Konieczną przesłanką do orzeczenia rozwodu jest zupełny i trwały rozkład pożycia, który trzeba uprawdopodobnić w takim pozwie. Jak to zrobić? W zakresie sfery emocjonalnej trzeba wykazać, że małżonków już nie łączy uczucie. W sferze majątkowej, trzeba udowodnić, że małżonkowie prowadzą oddzielną gospodarkę finansową, a w sferze pożycia małżeńskiego, trzeba dowieść, że nie ma między małżonkami kontaktów fizycznych. Co do zasady, sąd rodzinny w ramach postępowania rozwodowego będzie ustalał, który małżonek jest winny rozkładowi pożycia małżeńskiego i co ważne małżonek, który zostanie uznany za wyłącznie winnego nie będzie mógł żądać rozwodu bez zgody drugiej strony. Kiedy postępowanie rozwodowe dobiegnie końca, sąd wyda wyrok rozwodowy, w którym rozstrzygnie: kwestię władzy rodzicielskiej, a także kwestie związane z obowiązkiem utrzymania dzieci (często sąd zasądza alimenty w określonej wysokości na dzieci od małżonka, z którym dzieci nie będą mieszkały), kwestie korzystania ze wspólnego mieszkania (małżonkowie mogą chcieć je sprzedać – wtedy sąd orzeka o podziale mieszkania lub o konieczności wyprowadzki przez jednego z nich), a także na wniosek jednego z małżonków, sąd dokona podziału majątku wspólnego. Po rozwodzie można ponownie wstąpić w kolejny związek małżeński, a rozwód nie zostanie orzeczony, jeżeli w jego wyniku mogłoby ucierpieć dobro małoletnich dzieci małżonków.

Rozwód nie zawsze musi wiązać się z długotrwałym procesem przed sądem rodzinnym. Zamiast niego małżonkowie chcący się rozstać, mogą zdecydować się na rozwód za porozumieniem stron. Decydując się załatwienie sprawy w sposób polubowny, małżonkowie uzgadniają między sobą sposób dzielenia się opieką nad dziećmi, wysokość alimentów na dzieci, a także sposób korzystania z mieszkania oraz podział majątku wspólnego. Należy pamiętać, że jeżeli porozumienie będzie przenosiło własność nieruchomości albo będzie dotyczyło jej podziału to musi mieć ono formę aktu notarialnego. W innych przypadkach możemy skorzystać ze zwykłej formy pisemnej. Porozumienie, które przedstawimy sądowi znacząco ułatwi nam postępowanie rozwodowe. Do uzyskania rozwodu wystarczy przedstawienie go sądowi i jeżeli takie porozumienie będzie poruszało wszystkie istotne kwestie to zostanie uznane przez sąd jako prawidłowe i sąd orzecze rozwód na zasadach ustalonych przez małżonków.

Może się tak zdarzyć, że jeden z małżonków wystąpi z pozwem o rozwód, a drugi z pozwem o separację. Co w takim wypadku się zdarzy? Czy czekają nas dwie odrębne sprawy? W takiej sytuacji sąd najpierw zajmie się powództwem rozwodowym i jeżeli będzie ono zasadne – tzn. nada tok postępowaniu to orzeknie rozwód. Jeżeli tak nie będzie, to sąd zajmie się wnioskiem drugiego małżonka o orzeczenie separacji.

Życie pisze różne scenariusze. Małżonkowie czasem rozstają się na dłuższy okres w związku z kontynuacją edukacji w innymi mieście lub kraju, ofertą pracy tak dobrą, że nie można jej odrzucić czy na skutek jakiś zdarzeń losowych. W okresie takiej rozłąki, może dojść do narodzin dziecka. W takiej sytuacji istniejące w prawie domniemanie, że mąż matki jest ojcem dziecka może zostać obalone przez sfrustrowanego małżonka. Wtedy konieczne będzie ustalenie ojcostwa dziecka. Jest na to wiele sposobów zależnych od woli biologicznego ojca. Jeżeli nie będzie on chciał uznać dziecka dobrowolnie, to ojcostwo można ustalić w drodze powództwa dziecka lub jego matki przeciwko prawdopodobnemu ojcu dziecka. W takim postępowaniu sąd nakaże przeprowadzenie testów genetycznych i na tej podstawie pozytywnych wyników, mężczyzna zostanie zakwalifikowany jako ojciec dziecka. Istnieją, także inne – dobrowolne sposoby ustalenia ojcostwa takie jak złożenie oświadczenia przed: kierownikiem urzędu stanu cywilnego albo innym uprawnionym urzędnikiem (wójtem, burmistrzem, prezydentem miasta, sekretarzem powiatu albo gminy) lub przed notariuszem. Co ważne ojcostwo można ustalić również w przypadku śmierci prawdopodobnego ojca – wtedy w postępowaniu weźmie udział kurator ustanowiony przez sąd.

Nie zawsze jesteśmy w związku małżeńskim z osobą, z którą posiadamy wspólne dzieci. Nie jest to żaden problem do momentu, w którym zechcemy się rozstać. Przy instytucjach takich jak rozwód czy separacja, sąd z urzędu będzie zajmował się opieką nad dziećmi i kosztami z tym związanymi. Niestety przy związku nieformalnym, sami musimy złożyć stosowny pozew o alimenty, w którym sąd rozstrzygnie kwestie opieki nad dzieckiem i podziału kosztów utrzymania dziecka pomiędzy rodziców. Sąd na początku postępowania ustali, jakie będzie miejsce zamieszkania dziecka (przy ojcu czy przy matce), a następnie przejdzie do właściwego postępowania o zasądzenie alimentów. Aby skutecznie dochodzić alimentów, musimy mieć  rachunki potwierdzające wydatki na utrzymania dziecka. Jeżeli sąd zasądzi mniejsze alimenty niż takie, jakich się spodziewaliśmy, to zawsze możemy złożyć apelację i spróbować powalczyć o większą kwotę w drugiej instancji.

Często zdarza się, że alimenty, które otrzymujemy na dziecko nie są wystarczające i wcale nie pokrywają połowy koniecznych wydatków na dziecko. W takiej sytuacji wiele osób decyduje się na wystąpienie z pozwem o podwyższenie alimentów. Do takiego pozwu konieczne jest uzasadnienie zwiększenia alimentów na dziecko – trzeba zebrać wszystkie paragony i faktury, które później będziemy mogli przedstawić w sądzie, aby wykazać faktyczny koszt utrzymania dziecka. Musimy jednak pamiętać, że ogranicza nas także wysokość wynagrodzenia, jakie otrzymuje osoba zobowiązana do płacenia alimentów. Jeżeli jest ono bardzo niskie to będziemy mieć małe szanse na podwyższenie alimentów.

Postępowanie sądowe w sprawie ustalenia wysokości alimentów jest zwykle długotrwałe. Przez to rodzic dziecka występujący z pozwem o ustalenie alimentów może zostać narażony na straty finansowe. W oczekiwaniu na właściwy wyrok ustalający wysokość alimentów, warto zastanowić się nad rozwiązaniem tymczasowym, jakim jest wniosek o zabezpieczenie alimentów. Taki wniosek należy złożyć do sądu, w którym toczy się sprawa o ustalenie alimentów. We wniosku powinniśmy wskazać określoną kwotę zabezpieczenia (oczywiście warto ją szczegółowo rozpisać na elementy składowe takiej jak, czynsz, opłaty za media, opłaty za szkołę, koszt wyżywienia, kieszonkowe dla dziecka, wydatki na telefon komórkowy, zakup leków, kosmetyków, itp.). Oprócz tego powinniśmy określić sposób, w jaki te „tymczasowe alimenty” będą płacone (np. do rąk matki w terminie do dziesiątego dnia każdego miesiąca). Sąd rozpozna taki wniosek na posiedzeniu niejawnym i ustali kwotę zabezpieczenia. Oczywiście jest to rozwiązanie jedynie tymczasowe i kwota zabezpieczenia może znacząco  różnić się od ostatecznej kwoty alimentów, jaka zostanie zasądzona przez sąd.

Czasem zdarza się, że nie chcemy by nasz były małżonek miał kontakty z dziećmi (np. odbierał je ze szkoły czy też niezapowiedzianie odwiedzał jej przy każdej możliwej okazji). Na podstawie prawa nie musimy czekać na wyrok sądu w sprawie o rozwód, aby uregulować kontakty rodziców z dziećmi. Możemy (niezależnie od toczącego się postępowania rozwodowego) złożyć wniosek do sądu o zabezpieczenie pieczy nad małoletnim dzieckiem. Taki wniosek można złożyć zarówno w czasie procesu o rozwód, jak i przed jego rozpoczęciem. Oczywiście musimy wykazać powody, dla których kontakty dzieci z rodzicem muszą zostać szczegółowo uregulowane. Może rodzic przychodzi do dzieci w stanie nietrzeźwości, może dopuszcza się rękoczynów, a może po prostu nagle zainteresował się swoim potomstwem, aby wykazać, że partycypuje w kosztach utrzymania dzieci i dzięki temu obniżyć kwotę alimentów na wiele kolejnych lat. Po rozpatrzeniu okoliczności sprawy, sąd wyda postanowienie w sprawie opieki i kontaktów małżonka z dziećmi.