Zapis windykacyjny jest stosunkowo młodym narzędziem do dokonywania rozporządzeń na wypadek śmierci, które może być dokonane jedynie w testamencie notarialnym. Skądinąd ta czynność prawna znacznie różni się od wcześniej znanych instytucji, takich jak zwykłe ustanowienie spadkobiercy testamentem, czy też dokonanie polecenia lub zapisu zwykłego. Aby pokazać na czym polega specyfika zapisu windykacyjnego i komu może przysłużyć się te swoiste novum poniżej przedstawiamy jego esencjonalny opis.
W pierwszej kolejności należy podkreślić, iż zapis windykacyjny obowiązuje od dnia 23 października 2011 roku i od tego czasu dość głęboko wrósł w polski system prawa. Wiele osób skorzystało z jego dobrodziejstw. Zapis windykacyjny może być sporządzony jedynie w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego (art. 9811 § 1 Kodeksu cywilnego), a jego przedmiotem mogą być wyłącznie:
- rzeczy oznaczone co do tożsamości ( w tym wszystkie typy nieruchomości),
- prawa majątkowe, które mogą zostać zbyte,
- przedsiębiorstwo,
- gospodarstwo rolne,
- ustanowienie użytkowania lub służebności na rzecz zapisobiercy.
To czym zapis windykacyjny odróżnia się od innych czynności prawnych dokonywanych na wypadek śmierci jest fakt automatycznego dokonywania przeniesienia własności już w chwili otwarcia spadku (śmierci). Już w tym momencie przedmiot zapisu należy do beneficjenta takiego zapisu bez konieczności spełniania dodatkowych warunków. Jest to zupełnie inne rozwiązanie od chociażby zwykłego zapisu, który kreuje jedynie zobowiązanie spadkodawcy do tego aby ten spełnił jakieś świadczenie na rzecz innej osoby, a ta osoba, gdy zapis nie jest realizowany, może dopiero dochodzić swoich praw na drodze sądowej.
Od strony technicznej potwierdzenia istnienia zapisu windykacyjnego, a zatem także potwierdzenia przejścia prawa własności, może żądać sam zapisobierca. W tym celu może wystąpić do sądu o wydanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku albo odwiedzić notariusza, który sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia. Do dopełnienia tych formalności nie są mu już potrzebne żadne zezwolenia, upoważnienia, ani pełnomocnictwa od spadkobierców.
Zapis windykacyjny pozostaje nieważny, jeżeli dana rzecz przekazana zapisobiercy została już wcześniej sprzedana. Ważne jest także aby zapis windykacyjny nie obejmował przeważającej części majątku spadkowego, gdyż w takim przypadku istnieje ryzyko, że zapis taki zostanie uznany za ustanowienie spadkobiercy.
Biorąc powyższe pod uwagę należy zauważyć, iż zapis windykacyjny jest dobrym narzędziem chociażby do rozdzielenia konkretnych elementów majątku spadkowego w rodzinie (na przykład pomiędzy dzieci). W ten sposób spadkodawca eliminuje tak często spotykane kłótnie majątkowego – jaki przedmiot (na przykład nieruchomość) komu ma przypaść. Wprowadzoną zmianę należy ocenić pod tym kątem bardzo pozytywnie.
