W jaki sposób ustalić kontakty z dzieckiem na czas trwania procesu o rozwód?
Rozważania dotyczące możliwości zabezpieczenia kontaktów z dzieckiem wyłoniły się z chwilą otrzymania pytania: w jaki sposób w trakcie postępowania w sprawie o rozwód, – gdy sąd nie orzekł jeszcze w przedmiocie sprawowania opieki nad dzieckiem, zaś dziecko faktycznie pozostaje przy matce – rozwiązać problemy związane z uregulowaniem bieżących kontaktów drugiego rodzica z dzieckiem. Dotyczy to np. sytuacji gdy nie chcemy by ojciec dziecka mógł odbierać dziecko ze szkoły, lub by szkoła w bieżących sprawach dotyczących dziecka kontaktowała się i przekazywała informacje tylko matce dziecka Odpowiadając krótko, w przedstawionej wyżej sytuacji należy złożyć do sądu wniosek o udzielenie zabezpieczenia poprzez uregulowanie sposobu i zakresu kontaktów z dzieckiem na czas trwania procesu o rozwód.
Podstawa do wystąpienia z wnioskiem
Z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia można wystąpić zarówno przed wszczęciem, jak i w toku postępowania mającego na celu uregulowanie sposobu kontaktów z dzieckiem. Należy przy tym zaznaczyć, iż uregulowanie kontaktów z dzieckiem może nastąpić zarówno w wyroku rozwodowym, jak też w postanowieniu wydanym w osobnym postępowaniu. Ogólne uprawnienie dla żądania udzielenia zabezpieczenia wypływa z art. 730 § 1 k.p.c. (w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia).
Sądem, do którego należy skierować wniosek o udzielenie zabezpieczenia jest sąd, do którego właściwości należy rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji (przed zainicjowaniem postępowania), natomiast wniosek taki składany w trakcie już toczącego się postępowania należy złożyć przed sądem, który rozpoznaje daną sprawę.
Jeżeli zatem pragniemy uzyskać tego rodzaju zabezpieczenie zanim złożymy pozew np. o rozwód, to wniosek należy złożyć do Sądu Okręgowego miejscowo właściwego do rozpoznania sprawy rozwodowej. Istnieje również możliwość wszczęcia postępowania, które dotyczyć będzie wyłącznie uregulowania kontaktów z małoletnim – tu sądem właściwym będzie sąd opiekuńczy (czyli Sąd Rejonowy Wydział Rodzinnych i Nieletnich) stosownie do miejsca zamieszkania małoletniego, którego postępowanie dotyczy.
Należy pamiętać, iż uczestnikiem takiego postępowania jest osoba, pod której opieką znajduje się małoletni, nie zaś sam małoletni. Wnioskodawcą zaś może być nie tylko rodzic dziecka, ale również inni członkowie rodziny, np. dziadkowie. W takim wypadku, tj. gdy wniosek pochodzi od krewnych dziecka, uczestnikami stają się oboje rodzice małoletniego dziecka.
Wymagania formalne wniosku
Art. 736 k.p.c. określa wymogi formalne wniosku o udzielenie zabezpieczenia. Wniosek taki powinien odpowiadać wymaganiom określonym w art. 126 k.p.c., co oznacza że ma zawierać wskazanie sądu, do którego jest skierowany, imię i nazwisko stron (uczestników), ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników, oznaczenie rodzaju pisma, osnowę wniosku lub oświadczenia, dowody na poparcie przytoczonych okoliczności oraz podpis strony albo jej przedstawiciela. Ponadto pismo musi zawierać elementy charakterystyczne dla wniosku o udzielenie zabezpieczenia, to jest wskazanie sposobu zabezpieczenia oraz uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek.
Zgodnie z treścią art. 7301 k.p.c. można żądać udzielenia zabezpieczenia jeżeli uprawdopodobni się roszczenie oraz interes prawny. Interes prawny mamy wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.
Wykazując interes prawny należy wskazać, iż nieuregulowanie kontaktów będzie miało negatywny wpływ na relacje między wnioskodawcą, a małoletnim, ponadto przyczyni się do rozpadu więzi rodzinnych i sprawi, że wykonanie zapadłego później postanowienia nie będzie możliwe lub będzie trudne do wykonania.
We wniosku należy wskazać terminy spotkań rodzica z małoletnim, podać formę i miejsce, w którym kontakty będą wykonywane. Można również odnieść się do ewentualnej obecności osób trzecich w trakcie kontaktów, a także możliwości zabierania małoletniego poza jego miejsce zamieszkania. Nadto warto wskazać Sądowi przyczyny, z powodu których kontakty nie są obecnie realizowane, lub wykonywane są w sposób niezgodny z dobrem dziecka.
Od wniosku o udzielenie zabezpieczenia roszczenia niemajątkowego, jakim jest wniosek o uregulowanie kontaktów z dzieckiem, należy uiścić opłatę stałą w wysokości 40 zł, z wyjątkiem sytuacji, w której wniosek o udzielenie zabezpieczenia zawarty jest piśmie rozpoczynającym postępowanie. Wówczas wniosek o zabezpieczenie nie podlega opłacie.
Zasadą jest, że w sprawach dotyczących pieczy nad małoletnimi dziećmi i uregulowania kontaktów z dzieckiem sąd orzeka w przedmiocie zabezpieczenia po przeprowadzeniu rozprawy. Zatem wniosek taki zostaje rozpoznany dopiero po rozprawie, co pozwoli sądowi na zapoznanie się ze stanowiskami obojga rodziców dziecka. Wyjątkiem są sprawy niecierpiące zwłoki.
Sankcje za naruszenie orzeczenia sądu w przedmiocie kontaktów z dziećmi
Ustawodawca wprowadził także środki służące egzekwowaniu orzeczonych przez sąd kontaktów z małoletnim dzieckiem, także tych, które ustalone zostały w postępowaniu zabezpieczającym. Otóż, zgodnie z treścią art. 59815 § 1 k.p.c. jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy, uwzględniając sytuację majątkową tej osoby, zagrozi jej nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku. W myśl zaś art. 59815 § 2 k.p.c. jeżeli osoba uprawniona do kontaktu z dzieckiem albo osoba, której tego kontaktu zakazano, narusza obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy zagrozi tej osobie nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje, stosując odpowiednio przepis § 1 cytowanego wyżej artykułu.
Zgodnie z art. 5821 § 3 k.p.c. w razie uzasadnionej obawy naruszenia obowiązków wynikających z postanowienia o uregulowaniu kontaktów z dzieckiem przez osobę, pod której pieczą dziecko pozostaje, lub osobę uprawnioną do kontaktu z dzieckiem albo osobę, której tego kontaktu zakazano, sąd opiekuńczy może zagrozić nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, stosownie do zasad określonych w wyżej przytoczonych przepisach, w następującym porządku:
- osobie, pod której pieczą dziecko pozostaje – na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem lub
- osobie uprawnionej do kontaktu z dzieckiem albo osobie, której tego kontaktu zakazano – na rzecz osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje.
Na zakończenie, warto również dodać, iż do wydania postanowienia o zagrożeniu nakazaniem zapłaty nie jest niezbędne wcześniejsze zaistnienie sytuacji naruszenia obowiązków. Wystarczająca jest uzasadniona obawa takiego naruszenia. Obawa ta powinna być umotywowana nastawieniem stron oraz wydźwiękiem ich działań i zaniechań.
