W języku codziennym pojęcia wypowiedzenia i odstąpienia od umowy stosowane są niemal zamiennie. Oczywiście obydwa pojęcia oznaczają specyficzne jednostronne oświadczenia woli i związane są zakończeniem bytu stosunku prawnego. Ich skutki są jednak zgoła odmienne, co może mieć niebagatelne znaczenie przy rozstrzyganiu sprawy przed sądem powszechnym.
Wypowiedzenie umowy jest jednym ze zwykłych sposobów jej rozwiązania (obok na przykład porozumienia stron albo upływu czasu obowiązywania umowy) i ma zastosowanie, co do zasady, do umów o charakterze ciągłym, jak np. najem czy umowa rachunku bankowego. Oczywiście możliwość wypowiedzenia powinna wynikać albo bezpośrednio z ustawy albo z umowy albo też z przyjętego zwyczaju. Ważnym jest jednak fakt, iż wypowiedzenie powoduje skutki „na teraz”, a zatem sam fakt jego dokonania nie przekreśla tej części umowy, która została już wykonana (na przykład dzierżawa zakładu produkcyjnego przez ostatnie 8 lat). Wypowiedziana umowa przez okres wypowiedzenie jeszcze obowiązuje, a po jego zakończeniu rozwiązuje się.
W odróżnieniu od powyższego odstąpienie wywołuje również skutki w odniesieniu do przeszłości i może mieć zastosowanie zarówno do umów ciągłych jak i do tych, których cechą charakterystyczną jest osiągniecie określonego skutku. Umowę, od której odstąpiliśmy traktuje się jak nigdy nie zawartą, a strony zwracają sobie wszystko, co dotychczas świadczyły. Jeżeli nie można zwrócić przedmiotu umowy, to trzeba zwrócić jego równowartość. Nie można jednak na tej podstawie przyjmować, że skutkiem odstąpienia jest nieistnienie żadnej relacji pomiędzy kontrahentami. Ten związek kreuje bowiem właśnie fakt skorzystania z uprawnienia do odstąpienia i to on (na gruncie umowy) jest podstawą do rozliczeń między stronami. Ustawodawca w kodeksie cywilnym wyraźnie przewiduje dwa źródła uprawnienia do odstąpienia od umowy, poświęcając im odrębne regulacje prawne. Jednym z nich jest umowa (art. 395 Kodeksu cywilnego), zaś drugim ustawa (art. 491 – tak zwane odstąpienie ustawowe).
Porównując obie instytucji należy zaznaczyć, iż w obrocie prawnym znacznie częstszą forma jest wypowiedzenie umowy. Jest ono wszakże mniej inwazyjne, to znaczy nie powoduje tak daleko idących skutków jak odstąpienie.
Przechodząc do konkluzji strony umowy powinny mieć na uwadze różnice między wypowiedzeniem umowy a odstąpieniem od niej. Ma to zasadnicze znaczenie w przypadku, gdy strony łączy umowa, która można wypowiedzieć, jak i dokonać od niej odstąpienia. W takiej sytuacji gdy chcemy zakończyć dany stosunek musimy także mieć świadomość jakie skutki wywołamy. Dlatego tak ważne jest poprawne rozróżnianie obu, bądź co bądź podobnych, terminów prawniczych.
